Volgens
velen heeft de Kerk talloze slachtoffers gemaakt door het verbieden van
condooms in Afrika, de Kerk is zodoende verantwoordelijk voor miljoenen aids
slachtoffers, zo wordt beweerd. De Rooms Katholieke Kerk zou verder de vrijheid
van mensen beknotten en hun geluk en recht op genot in de weg staan, omdat de
Kerk de vrije beleving van seksualiteit in de weg staat. De Kerk moet met z’n
tijd meegaan en de moderne verworvenheden aanvaarden, zoals de
anticonceptiepil. Wanneer je de media mag geloven is het ook slechts een kwestie
van tijd, voordat ook de Kerk het condoom toelaat.
In dit
artikel een verdediging van het kerkelijke standpunt met redelijke argumenten,
en resultaten van wetenschappelijk onderzoek.
Het doel van seksualiteit
Elk deel
van het lichaam heeft een bepaalde functie. De ogen zijn om te kijken, de
longen om mee te ademen en de benen om mee te lopen. Wanneer een van deze
functies niet werkt dan voel je je gehandicapt of ten minste beperkt. Lange
tijd hebben we gedacht dat bepaalde delen van het lichaam geen functie hebben,
zo dachten we dat keelamandelen nutteloos zijn en dus net zo goed weggehaald
kunnen worden. Maar dat blijkt niet te kloppen, ze hebben namelijk een functie
in ons afweersysteem en helpen bij het voorkomen van keelaandoeningen en
aandoeningen van de bovenste luchtwegen[1]. Ook de blinde darm is niet nutteloos maar is een
toevluchtsoord voor goede bacteriën. Wanneer de darmflora verstoord is, door
bijvoorbeeld diarree, kunnen ze vanuit hun veilige haven de darmen opnieuw
bevolken[2].Maar
wat is nu de functie van de voortplantingsorganen? De vraag stellen is hem
beantwoorden: de voortplanting. Ten minste dat is de meest voor de hand
liggende optie.
Maar naast de
voortplanting worden er ook wel andere doelen genoemd. Eén ervan is het “plezier”
of “genot”. Dat het beleven van seksualiteit met genot gepaard gaat, valt
nauwelijks te ontkennen. Maar plezier of genot het doel noemen van de
seksualiteit, is een vergissing.
Hierbij is
het behulpzaam eens te kijken naar de analogie tussen eten en seks. Het doel
van eten is het opnemen van voedingsstoffen. Maar eten is tegelijk ook lekker.
Stel nu dat we zouden beweren dat het doel van eten het plezier of genot is. Dan
zouden we alles wat lekker is tot ons nemen, ongeacht of het voedingsstof is of
niet. Van de Romeinen wordt wel eens gezegd dat ze op deze manier dachten. Om
het plezier van hun eetfestijnen te rekken, lasten ze kotspauzes in. Niemand
zal ontkennen dat een dergelijk gedrag nogal ziek is en indruist tegen de
natuur.
Het meer
algemene punt is dat plezier of genot niet het primaire doel is, maar een
bijeffect. Het bijeffect, namelijk genot of plezier, helpt in het bereik van
het doel. Immers wanneer eten erg vies en vervelend is dan bestaat het gevaar
dat we te weinig eten, en daardoor ondervoed raken. Zo is het genot bij het bedrijven
van de liefde ook een nuttig bijeffect.
Wanneer we
vergeten dat het plezier en genot een bijkomstig effect zijn, en niet het doel,
dan dreigt dat we ontremt en verslaafd raken aan dat prettige gevoel. Ook hier
gaat de parallel met eten op, wanneer je steeds je geluk zoekt in eten dan is
de kans groot dat je erg dik wordt. Je moet immers voor ogen houden wat het
doel van eten is, namelijk voedingsstoffen als mineralen, vitaminen en vezels opnemen.
En dat in een hoeveelheid dit enigermate past bij de hoeveelheid energie et
cetera die het lichaam nodig heeft. Zo is het ook bij de seksualiteit. We
moeten voor ogen houden wat het doel is en wat bijeffect. In deze tijd gaan
veel mensen er vanuit dat genot het hoogste doel van de seksualiteit is. Een gevaar
hiervan is het verslavende effect, het aangename gevoel smaakt naar meer en is
onverzadigbaar. Niet voor niets zingt
Mick Jagger: ‘I just can’t get no satisfaction’. Dat zong hij niet omdat hij de
liefde nooit bedreef, maar omdat hij ondanks het seksueel bandeloze leven niet genoeg
kon krijgen, het gaf hem geen vervulling. Tegenwoordig zijn er steeds meer
mensen die hun geluk zoeken in het genot van de seksualiteit, ze raken eraan
verslaafd en kunnen nergens anders meer aan denken.
Een tweede
probleem is dat we door die andere visie op seksualiteit het eigenlijke doel
niet meer bereiken, namelijk kinderen krijgen. We stellen ons niet meer tot
doel van het huwelijk om kinderen te krijgen, of het doel wordt zo minimaal
mogelijk nagestreefd, en er komt een gezin met een of max. twee kind(eren). En
dat zie je terug in de geboortestatistieken waaruit blijkt dat het gemiddeld
aantal kinderen per vrouw is in de afgelopen eeuw sterk afgenomen. Het totaal
(leeftijdsspecifiek) vruchtbaarheidscijfer, een benadering van dit gemiddeld
kindertal, daalde van 4,5 in 1900 naar de huidige 1,7 à 1,8. Het aantal
geboorten bevindt zich daarmee al enige tijd onder het niveau waarop de
bevolking zichzelf op den duur kan vervangen (ca. 2,1 kinderen per vrouw)[3].
De paus als profeet
Maar er
zijn meer negatieve gevolgen van wijdverbreide anticonceptie. Paus Paulus IV heeft
dit al voorspelt in 1968 in zijn encycliek Humanae Vitae, waarmee hij helaas
een vooruitziende blik heeft gehad.
De paus wijst erop dat
anticonceptie leidt tot algemeen zedenverval en huwelijksontrouw. Het heeft
ermee te maken dat zondigen heel gemakkelijk gemaakt wordt, ontrouw zijn in je
huwelijk, door met een andere vrouw of man naar bed te gaan, heeft immers geen
consequenties meer. Er is niemand die het hoeft te merken en je kunt je gang
gaan zonder gevolgen. Hij geeft verder aan dat het toch gemakkelijk te
begrijpen is dat dit vooral voor de jeugd heel gevaarlijk is, maar eigenlijk
voor alle mensen, die immers zo zwak zijn en gemakkelijk in zonde vallen. Jongeren
wordt tegenwoordig geleerd dat ze recht hebben op seks, maar natuurlijk wel zolang
je het maar beide wilt en zolang je veilig vrijt, dat wil zeggen dat je een
condoom gebruikt. En zo wordt het jongeren heel gemakkelijk gemaakt om de ene
keer met die jongen of dat meisje en de andere keer met een ander naar bed te
gaan. Anticonceptie en abortus, zo is ieder weldenkend mens duidelijk, maken
dat het naar bed gaan met iemand vrijblijvend wordt en zonder consequenties. Door
anticonceptie gaat de rem eraf en het morele verval is niet meer te stoppen. Helaas
heeft de paus gelijk gekregen, om maar een voorbeeld te noemen: in 1975 was 2,1%
van de kinderen buitenechtelijk, nu is al 42% van de kinderen buitenechtelijk
(moeder ongetrouwd)[4].
Daarnaast woont bijna 20% van de kinderen niet meer bij beide eigen ouders[5].
Een tweede
effect waar de paus op wijst is het gevaar dat de man de eerbied voor zijn
vrouw verliest. Door het gebruik van anticonceptie hoeft de man geen rekening
meer te houden met het geestelijke en lichamelijke welzijn van zijn vrouw, de
geslachtsgemeenschap heeft immers geen consequenties meer. Man en vrouw kunnen
gemeenschap hebben zo vaak als ze willen, zonder dat ze hoeven nadenken over
het al dan niet krijgen van kinderen. Het gevaar is dat de seksualiteit al snel
draait om de egoïstische bevrediging van de hartstocht. In een huwelijk zonder
anticonceptie daarentegen kunnen man en vrouw dit niet zo doen. Ze moeten
immers goed zorgen voor de kinderen die ze al hebben en er kunnen allerlei
situaties zijn waarin het (tijdelijk) niet verstandig is om kinderen te
krijgen. Bijvoorbeeld bij slechte gezondheidstoestand van de moeder, of bij
armoede, oorlog of andere bijzondere omstandigheden. De Kerk wijst mensen erop
dat het in dit soort situaties geen oplossing is om anticonceptie te gebruiken,
maar onthouden van geslachtsverkeer is de oplossing. Of het toepassen van NFP
(Natural Family Planning), waarbij tijdens de vruchtbare periode afgezien wordt
van geslachtsgemeenschap.
Het laatste
punt dat hij noemt is het gevaar dat de overheid zich gaat bemoeien met de
voortplanting. Wanneer anticonceptie toegestaan is, waarom zou de
verantwoordelijke overheid dit middel dan niet mogen gebruiken wanneer zij van
mening is dat dit noodzakelijk is voor het oplossen van bepaalde problemen. Op
die manier wordt aan de willekeur van de burgerlijke overheid een vrijbrief
gegeven om zich met de meest persoonlijke intieme sfeer van de echtgenoten te
bemoeien. Dat dit niet slechts een theoretische mogelijkheid is blijkt uit het
feit dat overheidsgeld gebruikt wordt om abortus en anticonceptie gratis
beschikbaar te stellen voor iedereen die het wil. Een ander voorbeeld is prof.
mr. Pieter van Vollenhoven, oud-voorzitter van Onderzoeksraad Voor Veiligheid,
die openlijk pleitte voor gedwongen gebruik van anticonceptie. Volgens hem schiet
de overheid tekort in haar verantwoordelijkheid voor de fysieke veiligheid van
het kind.
Medische gevaren van anticonceptie
De pil
Door het
gebruik van de pil neemt het risico op het krijgen van een diepe veneuze
trombose[6] toe,
zonder gebruik van de pil is dit risico 0,5-1,5 per 1000 patiënten per jaar,
bij gebruik van de pil is de kans hierop ongeveer drievoudig bij de
tweedegeneratiepil, ongeveer vijfvoudig bij de derdegeneratiepil en mogelijk
twaalfvoudig bij de cyproteronacetaatbevattende anticonceptiepil[7].
In 1-2 % van de gevallen heeft een veneuze trombose (stolsel in een ader) of
longembolie een dodelijke afloop[8]. De
kans op een hartinfarct of een herseninfarct (beroerte) wordt ruim twee keer zo
groot[9].
De kans op trombose of een hartinfarct bij gebruik van de pil, wordt sterk
verhoogd door de aanwezigheid van risicofactoren: roken, leeftijd en
overgewicht. Ook vrouwen met migraine hebben een verhoogd risico op een
beroerte.
Gebruik van
de pil heeft ook invloed op de kans op het krijgen van kanker. Vrouwen die
langer dan 5 jaar de pil slikken, lopen 2 maal meer risico op
baarmoederhalskanker, na 10 jaar kan dit oplopen naar een 3 maal hoger risico[10]. Het
risico op de meest agressieve vorm van borstkanker is 4,2 maal zo hoog, en dat na
slechts 1 jaar gebruik van de pil[11]. Naarmate
vrouwen de pil langer gebruiken, stijgt de kans op het krijgen van gezwellen in
de lever. Bij het ontstaan van het leverceladenoom speelt de pil een hoofdrol,
meestal na gebruik langer dan 5 jaar, maar soms ontstaat een adenoom al na 6
maanden pilgebruik. Waarschijnlijk komt het voor bij 3 tot 4 van de 100.000
pilgebruiksters[12].
Sommige vormen van kanker komen overigens minder vaak voor door gebruik van de
pil, zoals eierstokkanker, dit zet echter niet veel zoden aan de dijk daar
eierstokkanker sowieso niet vaak voorkomt.
De pil, en
hiermee het verlies van een normale hormoonhuishouding heeft een nadelige
invloed
op het bot.
Op latere leeftijd geeft dit een verhoogde kans op broze botten (osteoporose)
en
daarmee op
botbreuken[13].
Condoom
Het condoom
op zichzelf is niet schadelijk voor de mens, maar het gevaar is dat het condoom
een schijnveiligheid biedt. De kans op soa’s[14]
is bij gebruik van het condoom wel verlaagd, bij gonorroe bijvoorbeeld met 64%[15].
Maar dit betekent toch dat er bij wisselende seksuele contacten nog een
aanzienlijke kans is op het krijgen van gonorroe. De kans op HIV (Aids) neemt met 85% af door
gebruik van een condoom, dit bij correct gebruik wat in de praktijk heel vaak
niet het geval blijkt te zijn[16]. Wanneer
je wisselende seksuele contacten hebt en met condoom vrijt speel je dus een
soort Russische roulette, waarbij je je kans op HIV weliswaar met 85% verlaagd,
maar bepaald niet uitsluit om besmet te raken. Bij anale seks neemt het risico
slecht met 50% af, zo veilig is het dus ook weer niet.
Het condoom
biedt ook geen bescherming tegen humaan papillomavirus, een virus dat kan
leiden tot baarmoederhals kanker.
Betrouwbaarheid van anticonceptie
De
betrouwbaarheid van anticonceptiemethoden wordt uitgedrukt in de Pearl Index
(PI). Deze geeft het gemiddeld aantal zwangerschappen op 100 vrouwjaren (1
vrouwjaar = 12 cycli). Bijvoorbeeld bij een PI van 2 treedt er gemiddeld 1
zwangerschap op bij 50 vrouwjaren. Even ter vergelijking, wanneer een stel geen
anticonceptie gebruikt dan is de kans dat ze binnen 1 jaar zwanger wordt 85%. De
betrouwbaarheid van anticonceptie hangt van twee factoren af: enerzijds van de
methode zelf, anderzijds van de persoon die de methode gebruikt. Daarom moet
men een onderscheid maken tussen de methodezekerheid (Perfect gebruik) en de
gebruikerszekerheid (In de praktijk). Hier een overzicht van de diverse
methoden.
Methode
|
Perfect gebruik
|
In de praktijk
|
Tegennatuurlijke anticonceptie
|
||
Sterilisatie
man
|
<0,1
|
0,1
|
Hormoonspiraal
|
0,1
|
0,2
|
Sterilisatie
vrouw
|
0,2-3
|
0,2-3
|
Koperspiraal
|
0,2-2
|
0,2-2
|
Combinatiepil
(="de Pil")
|
0,1-0,5
|
0,5-10
|
Pessarium
|
1-6
|
3-16
|
Condoom
m/v
|
2-5
|
10-12
|
Coïtus
interruptus
|
1-4
|
12-38
|
Natuurlijke anticonceptie
|
||
NFP-DAG/Sensiplan
sympto-thermale methode (temperatuur en cervixslijmobservatie) |
0,4[17]
|
1,8
|
Zelfstudie
symptothermale methode
|
0,7
|
7-16
|
Ovulatiemethode
Billings (cervixslijmobservatie)
|
1-3
|
3-35
|
Ogino-Knaus
(kalendermethode)
|
3-5
|
6-47
|
Gewoon samenleven
|
||
Regelmatige
geslachtsgemeenschap
zonder anticonceptiemethode |
~ 85
|
~ 85
|
Hieruit
blijkt dat de bepaalde natuurlijke vormen van anticonceptie (NFP-DAG/Sensiplan)
bijna even betrouwbaar zijn als “de pil”.
Terwijl het veel betrouwbaarder is als het condoom. Vanzelfsprekend zijn
alle methoden gebaat bij een strikt naleven van de regels: een pil moet je
innemen, een condoom omdoen enz. Zo moet bij NFP de methode ook correct worden
gebruikt. Wie geen fouten maakt en zich aan de regels houdt zal een
gebruikerszekerheid bereiken die de betrouwbaarheid bij perfect gebruik
benadert.
Desondanks
blijven ‘deskundigen’ beweren dat natuurlijke geboortebeperking zeer onbetrouwbaar
is. Zo zegt het Nederlands Huisartsen Genootschap in de NGH Standaard
Anticonceptie: ”De betrouwbaarheid van
natuurlijke methoden is gering en sterk afhankelijk van de mate van
zorgvuldigheid en samenwerking van beide partners. De betrouwbaarheid kan
toenemen door natuurlijke methoden te combineren met een condoom in de
vruchtbare periode.”. En Sense, een website waarin o.a. GGD, RutgersWFP en
het ministerie van VWS samenwerken, zegt dat: “Voorbeelden van onbetrouwbare methodes zijn: voor het zingen de kerk
uit, de kalendermethode, de temperatuurmethode en de Billingsmethode. Wil je
niet ongewenst zwanger worden? Of niet een meisje zwanger maken? Gebruik ze dan
niet! Kies voor een betrouwbare methode, zoals de pil, het condoom of een
spiraal.“ De zogenaamde deskundigen en de overheid blijft dus, in tegenspraak
met wetenschappelijk onderzoek, beweren dat natuurlijke anticonceptie niet
betrouwbaar is. Ondanks de feiten die anders tonen.
De relatie tussen abortus en anticonceptie
Heeft
anticonceptie iets met abortus te maken? Het hele idee achter anticonceptie is
dat je gemeenschap wilt hebben met iemand, zonder dat daar een zwangerschap,
een kind, uit voortkomt. Wanneer die anticonceptie niet goed werkt, zoals
regelmatig het geval is, is het dan ook voor de hand liggend om het ‘probleem’
dan maar anders op te lossen. Door een abortus. Een zwangerschap is, wanneer je
anticonceptie gebruikt, een probleem of ziekte die voorkomen moet worden. Een
negatief uitgangspunt dus, waarbij het krijgen van kinderen als een probleem
gezien wordt. Je zal het kind maar zijn dan vanuit zo’n ongewenste zwangerschap
geboren is en dat te horen krijgt dat hij of zij eigenlijk een probleem een
vervelend bijeffect is geweest. Het is sowieso een negatieve manier van kijken
naar kinderen in het algemeen.
Of anders
gezegd in de woorden van een voormalige abortus activiste: “Ik begon te zien dat onze maatschappij een
catastrofale fout maakt door te geloven dat het leven wekkende potentieel op
een veilige manier gescheiden kan worden van de seksuele daad, tenminste zolang
mensen maar anticonceptie gebruiken. Het is zoiets als zeggen dat pistolen best
als speelgoed gebruikt kunnen worden, zolang je maar losse flodders gebruikt.
Door de mensen te leren dat ze iets met geweldige kracht nonchalant, als een speeltje,
kunnen gebruiken, bereid je vrouwen voor op een ramp.”[18]
Ze legt
verder uit dat er in elke maatschappij twee lijstjes zijn, een lijst met
voorwaarden wanneer het hebben van seks acceptabel is en een met voorwaarden
wanneer het krijgen van kinderen acceptabel is. In de geschiedenis waren die
voorwaarden voor hebben van seks en krijgen van kinderen altijd gelijk. Maar nu
zijn die twee lijsten meer en meer uit elkaar gegroeid en steeds meer gaan
verschillen van elkaar.
Veel mensen
vinden het tegenwoordig acceptabel om seks te hebben wanneer:
·
Ze in een stabiele relatie zitten
·
Wanneer ze het gevoel hebben dat ze er emotioneel aan toe
zijn
·
Wanneer ze toegang hebben tot anticonceptie
·
Zolang ze geen seksueel overdraagbare ziekte hebben
Terwijl de
voorwaarden voor het krijgen van kinderen zijn:
·
Dat je het kunt betalen
·
Je opleiding afgerond hebt
·
Emotioneel klaar bent om een kind te krijgen
·
Wanneer je partner ook klaar is om kinderen te krijgen
·
Je klaar bent voor de ingrijpende veranderingen die het
krijgen van een kind met zich mee brengen
Zolang die
twee lijstjes niet samenvallen leven we in een cultuur waarin abortus normaal
is en waarin vrouwen in een soort staat van oorlog verkeren met hun eigen
lichaam, ze moeten immers steeds bang zijn zwanger te raken.
Er is nog
en tweede samenhang tussen abortus en
anticonceptie. Om de bijwerkingen te verminderen is de dosering van oestrogenen
en progestagenen in de pil steeds verder verlaagd. De pil is nu zo zwak
geworden dat geworden dat de eisprong en eirijping niet meer in alle gevallen
tegengehouden wordt. Er kan dan toch een bevruchting optreden, maar innesteling
van de bevruchtte eicel wordt door gebruik van de pil bemoeilijk. Wanneer de
pil deze innesteling voorkomt is sprake van een heel vroege abortus. De pil
heeft dus ook een abortieve werking.
Aids in Afrika
Een veel
gehoord bezwaar tegen het kerkelijke standpunt is dat het verbieden van condoom
in Afrika zou leiden tot een sterke stijging van het aantal aidsbesmettingen. Velen
verwijten het de paus dat hij ‘condooms in Afrika wil verbieden’. Toch zeggen
de feiten iets anders, wetenschappelijk onderzoek naar de doelmatigheid van
condooms voor het aidsprogramma van de Verenigde Naties (UNAIDS) geeft aan dat
er geen enkel bewijs is dat het verspreiden van condooms in Afrika een gunstig
effect heeft op het voorkomen van Aids[19]. Er
zijn daarna nog diverse andere artikelen verschenen die aantonen dat het
verspreiden van condooms ter bestrijding van Aids niet helpt in Afrika[20]. In
andere landen, als Thailand en Cambodja, lijkt het effect iets gunstiger, omdat
in die landen hiv meestal doorgegeven wordt via bordelen, waar condoomgebruik
afgedwongen werd. Dat condoomgebruik in Afrika niet werkt heeft onder andere
met risicocompensatie te maken. Wanneer mensen denken dat ze veilig zijn door
het gebruik van een condoom gaan ze juist aan gevaarlijkere en meer frequente
seks doen. Verder speelt in Afrika een rol dat aids vaak binnen vaste relaties
en het huwelijk doorgegeven wordt. En in het huwelijk wordt in veel gevallen
geen condoom gebruikt, wanneer je dat we zou doen lijkt het alsof je je
echtgenoot(e) niet vertrouwt, en dat wil je natuurlijk voorkomen. In de
Afrikaanse cultuur is het zo dat veel mannen (en in mindere mate ook vrouwen)
meerdere seksuele betrekkingen hebben, die elkaar soms ook overlappen. Daarom
helpt het in deze landen veel beter om programma’s op te zetten die gericht
zijn op monogamie, zoals de Kerk al jaren doet.
Samenvatting
Anticonceptie
is in Nederland en alle westerse landen wijdverbreid en geaccepteerd. De Kerk
wordt vaak voor gek versleten. Maar gezien bovengenoemde punten is de Kerk zo
gek nog niet. Een seksuele relatie alleen binnen het huwelijk, waarin
seksualiteit is ingebed in de voortplanting en geen onnatuurlijke middelen
gebruikt worden om zwangerschap te voorkomen, geeft een relatie diepgang en
rust en is goed voor de geestelijke en lichamelijke gezondheid. De pil leidt
tot toename van seksuele immoraliteit, tot afname van het aantal kinderen en
uiteindelijk uitsterven van de bevolking, tot allerlei medische bijwerkingen
waaronder toename van borstkanker, tot stijging van het aantal abortussen,
psychische stoornissen en het condoom leidt niet tot afname van aids in
bijvoorbeeld Afrika.
Liever
wijzer zijn en afzien van anticonceptie, of in uitzonderlijke gevallen gebruik
maken van natuurlijke anticonceptie. Daar blijf je gezonder en gelukkiger bij.
[1] Le TM, Rovers MM, van
Staaij BK, et al. Alterations of the
oropharyngeal microbial flora after adenotonsillectomy in children: a
randomized controlled trial. (2007) Arch Otolaryngol Head Neck Surg 133:969-972
[2] Grappig detail is dat
daarmee de evolutietheorie tegengesproken wordt. Darwin meende namelijk dat de
blinde darm een evolutionair overblijfsel is. Bij onze uitgestorven voorouders
had die nog een functie, namelijk het verteren van voedsel, bij ons is daar
echter geen nut meer voor.
[6] Een diep-veneuze trombose
of DVT is een trombose die meestal ontstaat in de bloedvaten van de benen, maar
soms kan deze ook in de armen optreden. Ziekteverschijnselen zijn: een slapend
(gevoelloos) been, pijn, een zwelling of rood been. Indien een bloedstolsel
(thrombus) uit een Diep-veneuze trombose losschiet ontstaat een longembolie.
[8] Jeanet M Kemmeren, Ale
Algra, Diederick E Grobbee. Third generation oral contraceptives and risk of
venous thrombosis: meta-analysis. BMJ 2001;323:1-9.
[9] Tanis B., van den Bosch
M.A.A.J., Kemmeren J.M. et al. Oral Contraceptives and the risk of myocardial
infarction. N Engl J Med 2001;345:1787-93
[10] Dr. J. Green et al.
Cervical cancer and hormonal contraceptives: collaborative reanalysis of
individual data for 16573 women with cervical cancer and 35509 women without
cervical cancer from 24 epidimiological studies. Lancet 2007; 370:1609-21
Dr. J. Smith et al. Cervical cancer and use of hormonal contraceptives: a
systematic review. Lancet 2003; 361: 1159-67
[12] Website Nederlandse
Leverpatiënten vereniging.
Hsing AW, Hoover RN, McLaughlin JK, et al. Oral contraceptives and primary
liver cancer among young women. Cancer Causes Control 1992;3:43-48.
[13] Jamie A Ruffing et al.
The influence of lifestyle, menstrual function and oral contraceptive use on
bone mass and size in female military cadets. Nutrition & Metabolism 2007,
4:17
[14] Seksueel Overdraagbare
Aandoeningen
[15] Holmes KK, Levine R, and Weaver M. Effectiveness of
condoms in preventing sexually transmitted infections. Bulletin of the World
health Organisation, Juni 2004, 82(6).
[16] Crosby RA, Sander SA, Yarber WL, et al. Condom errors
and problems among college men. Sex Transm Dis 2002; 29(9):552-7.
[17] P. Frank-Herrmann, et all, ‘The effectiveness of a
fertility awareness based method to avoid pregnancy in relation to a couple's
sexual behaviour during the fertile time: a prospective longitudinal study’,
published by Oxford University Press on behalf of the Johns Hopkins Bloomberg
School of Public Health, 2012
[18] Jennifer Fulwiler, ‘The Two Lists: A Former Pro-Choice
Atheist Reflects on Sex, Abortion and Anger’, LIFESITENEWS.COM
[19] Norman Hearst, Sanny Chen, ‘Condom Promotion for AIDS
Prevention in the Developing World: Is it Working?’, Supported by the Joint
United Nations Program on AIDS (UNAIDS), 2004.
